Przez lata sądzono, iż mózg małego dziecka nie jest zdolny do trwałego zapisywania wspomnień. Najnowsze badania amerykańskich naukowców pokazują jednak, iż pamięć niemowląt działa znacznie wcześniej, niż dotąd przypuszczano. Choć większość z nas nie pamięta swoich pierwszych lat życia, okazuje się, iż nasz mózg już wtedy skrupulatnie rejestrował otaczającą nas rzeczywistość.
Jak działa pamięć niemowlęcia?
Zjawisko braku wspomnień z okresu niemowlęctwa nazywane jest amnezją dziecięcą. U dorosłych granica pierwszych świadomych wspomnień sięga zwykle okresu przedszkolnego, jednak to nie oznacza, iż wcześniej nic nie zapamiętywaliśmy. Jedna z teorii zakłada, iż hipokamp – struktura mózgu odpowiedzialna za pamięć – u najmłodszych dzieci pozostało niedojrzały i przez to nie przechowuje trwałych śladów pamięciowych.
Inna koncepcja sugeruje, iż wspomnienia jednak powstają, ale z czasem tracimy do nich dostęp. Dowody z badań na zwierzętach wskazują, iż pamięć z wczesnego dzieciństwa jest w pewnym sensie „uśpiona” i można ją przywrócić poprzez pobudzenie odpowiednich neuronów.
Przełomowe badania z wykorzystaniem fMRI
Naukowcy z Uniwersytetu w Nowym Jorku przez dziesięć lat pracowali nad metodami badania pamięci niemowląt w stanie czuwania, co dotąd było niezwykle trudne. W ramach ponad 400 sesji wykorzystano funkcjonalny rezonans magnetyczny, aby zarejestrować reakcje mózgów małych dzieci na różne bodźce.
W eksperymencie pod kierunkiem Tristana Yatesa dzieci oglądały zdjęcia twarzy, przedmiotów i scen. Następnie zestawiano im znane obrazy z nowymi, obserwując czas skupienia wzroku. Analiza wykazała, iż hipokamp – szczególnie jego część odpowiedzialna za pamięć epizodyczną – był bardziej aktywny podczas oglądania zdjęć, które niemowlę zapamiętało. Najsilniejszy efekt zaobserwowano u dzieci powyżej 12. miesiąca życia.
Co wynika z odkrycia?
Badania wskazują, iż ludzie zapisują wspomnienia już w pierwszym roku życia. przez cały czas jednak nie wiadomo, jak długo takie wczesne informacje są przechowywane i czy mogą obejmować całe sekwencje zdarzeń, a nie tylko pojedyncze obrazy. Otwiera to nowe pytania o możliwość odzyskania utraconych wspomnień z okresu niemowlęcego oraz o to, czy byłyby one dla nas zrozumiałe.
Znaczenie dla nauki i medycyny
Zrozumienie, jak działa pamięć niemowlęcia, może mieć ogromne znaczenie w diagnozowaniu zaburzeń rozwojowych, wspieraniu wczesnej edukacji czy opracowywaniu metod terapii w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer. Wyniki badań pokazują, iż proces tworzenia wspomnień zaczyna się znacznie wcześniej, niż do tej pory zakładano, co może zmienić podejście do rozwoju dziecka już od pierwszych miesięcy życia.
Choć nasze pierwsze wspomnienia wydają się sięgać dopiero kilku lat życia, w rzeczywistości mózg niemowlęcia intensywnie rejestruje otoczenie. Najnowsze badania nad pamięcią niemowląt pokazują, iż proces zapamiętywania zaczyna się niemal od początku naszego istnienia, a amnezja dziecięca wynika raczej z utraty dostępu do tych informacji niż z ich braku.
