Do polskich szkół na dobre wkroczy sztuczna inteligencja. Od września uczniowie poznają tajniki AI dzięki nowej reformie programowej, która ma przygotować ich do życia w cyfrowym świecie.
Od 1 września br. do polskiego systemu oświaty zostanie wprowadzona istotna reforma programowa, której jednym z filarów będzie włączenie zagadnień dotyczących sztucznej inteligencji (AI) do procesu edukacyjnego.
Decyzja ta, podjęta przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, stanowi odpowiedź na dynamiczny rozwój technologii cyfrowych i ich coraz silniejsze oddziaływanie na życie społeczne, zawodowe i prywatne obywateli.
Jak poinformowała Joanna Mucha, sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, rozpoczęto już systemowe szkolenia kadry pedagogicznej, mające na celu przygotowanie nauczycieli do rzetelnego i odpowiedzialnego przekazywania uczniom wiedzy o funkcjonowaniu i konsekwencjach stosowania rozwiązań opartych na AI.
Edukacja wobec wyzwań nowoczesności
Z perspektywy ustawodawcy i organów administracji publicznej nie sposób dłużej ignorować faktu, iż sztuczna inteligencja wpływa na niemal każdy aspekt życia – od komunikacji i rynku pracy, przez medycynę i kulturę, po bezpieczeństwo i edukację.
W związku z tym uznano, iż przygotowanie młodych ludzi do świadomego funkcjonowania w środowisku silnie nasyconym technologią cyfrową nie jest luksusem, ale koniecznością.
Jak zaznaczyła Mucha w rozmowie na antenie Radia ZET, szkoła winna być instytucją adekwatną do realiów technologicznych XXI wieku.
– Musimy tak zorganizować system edukacji, by uczniowie nie wykorzystywali AI do nieuczciwego wspomagania się na egzaminach, ale rozumieli mechanizmy jej działania i zagrożenia związane z jej nadużywaniem – podkreśliła przedstawicielka resortu.
Nowe przedmioty – nowe kompetencje
W ramach reformy programowej do szkół zostaną wprowadzone dwa nowe przedmioty: edukacja obywatelska oraz edukacja zdrowotna. Oba przedmioty uwzględniają elementy związane z funkcjonowaniem sztucznej inteligencji – zarówno w kontekście etycznym, jak i społecznym.
Przedmiot edukacja zdrowotna zastąpi dotychczasowe wychowanie do życia w rodzinie i będzie realizowany w klasach 4–6 szkół podstawowych oraz na poziomie szkół ponadpodstawowych. Zajęcia te, mające charakter fakultatywny, będą prowadzone wyłącznie za zgodą rodziców lub pełnoletnich uczniów.
Program uwzględni m.in. tematykę odpowiedzialnego korzystania z nowych technologii, wpływu cyfryzacji na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz sposoby zachowania bezpieczeństwa w sieci.
Z kolei edukacja obywatelska będzie mieć na celu rozwijanie postaw odpowiedzialności społecznej, patriotyzmu oraz empatii i solidarności. Ważnym aspektem tych zajęć będzie refleksja nad wpływem AI na demokrację, procesy decyzyjne, media i dezinformację.
Uczniowie zostaną wyposażeni w kompetencje umożliwiające krytyczne myślenie i ocenę wiarygodności informacji, co w dobie algorytmizacji i personalizacji przekazu medialnego nabiera szczególnego znaczenia.
Zadania szkoły w dobie transformacji cyfrowej
Nowa rzeczywistość edukacyjna wymaga redefinicji dotychczasowych paradygmatów nauczania. Sztuczna inteligencja, jako narzędzie o ogromnym potencjale, nie może być traktowana jako alternatywa dla myślenia, ale jako jego wsparcie.
Kluczową rolą szkoły staje się więc nie tylko przekazanie wiedzy o działaniu AI, ale również ukształtowanie odpowiedzialnych postaw w jej użytkowaniu.
Zachowanie równowagi między korzystaniem z możliwości, jakie oferuje technologia, a koniecznością ochrony wartości takich jak uczciwość, samodzielność intelektualna i ochrona własności intelektualnej, stanowi jedno z najważniejszych wyzwań dydaktycznych najbliższych lat.
W szczególności należy uczulać uczniów na zjawisko tzw. halucynacji AI, czyli generowania przez modele językowe informacji pozornie wiarygodnych, ale nieprawdziwych. Zjawisko to może prowadzić do błędu automatyzacji, czyli bezrefleksyjnego akceptowania danych, które zostały przedstawione w sposób przekonujący, ale są merytorycznie błędne.
Równocześnie konieczne jest uwrażliwienie młodych ludzi na kwestie potencjalnych naruszeń praw autorskich przy wykorzystywaniu treści generowanych przez AI. W tym kontekście nieodzowne staje się uwzględnienie w procesie edukacyjnym podstawowych zasad prawa autorskiego oraz zagadnień z zakresu odpowiedzialności cywilnej i karnej za naruszenia praw niematerialnych.
AI w kontekście unijnego prawa i etyki
Wdrażanie edukacji o sztucznej inteligencji w szkołach powinno uwzględniać również najnowsze regulacje Unii Europejskiej, w tym akt w sprawie sztucznej inteligencji (AI Act), który ustanawia ramy prawne dla bezpiecznego i etycznego wykorzystywania sztucznej inteligencji na terytorium UE.
Przepisy te kładą nacisk na transparentność algorytmów, ochronę praw podstawowych oraz odpowiedzialność dostawców systemów AI.
W związku z powyższym, program edukacji powinien obejmować także omówienie zasad zgodności stosowania AI z prawem wspólnotowym, zwłaszcza w zakresie jej zastosowań w edukacji, ochronie zdrowia, administracji publicznej oraz sektorze prywatnym.
Dlaczego edukacja o AI w szkołach jest tak ważna?
- To kluczowa kompetencja przyszłości, która zdecyduje o zdolności młodych ludzi do funkcjonowania w społeczeństwie cyfrowym.
- Konieczne jest przekazywanie wiedzy, jak mądrze korzystać z AI, a nie wykorzystywać ją do nieuczciwych praktyk.
- Należy edukować o efekcie halucynacji, czyli tworzeniu przez AI pozornie wiarygodnych, ale fałszywych informacji.
- Sztuczna inteligencja nie zastępuje myślenia, ale wspiera w zadaniach powtarzalnych i analitycznych.
- Trzeba zwracać uwagę na ochronę praw autorskich przy używaniu AI w pracy twórczej i edukacyjnej.
- AI to zaawansowana wyszukiwarka wiedzy, której wyniki należy weryfikować, by unikać błędu automatyzacji.
- Edukacja powinna uwzględniać podstawowe regulacje prawne UE, zwłaszcza zasady wynikające z AI Act.
