W pewnym momencie pojawiła się dziewczynka, na oko cztero, może pięcioletnia. W rękach trzymała swoje zabawki i zanim jeszcze dobrze weszła do piaskownicy, oświadczyła zdecydowanym, wręcz roszczeniowym tonem:
"To są moje zabawki i nikt nie może ich dotykać!"
W piaskownicy zapanowała cisza. Dzieci spojrzały po sobie, rodzice obecni dookoła również. Mama dziewczynki spuściła wzrok, uśmiechnęła się niezręcznie, ale nic nie powiedziała. Reszta dorosłych również zamilkła. Ja też – choć później żałowałam, iż nie zareagowałam.
Dziecko ma prawo do swoich rzeczy, ale...
Nie chodzi przecież o to, iż dziewczynka miała się dzielić zabawkami wbrew swojej woli. Każde dziecko ma prawo do prywatności, posiadania własnych przedmiotów i do decydowania o tym, komu je udostępni. Ale to, co wybrzmiało w tej sytuacji, to głównie ton i sposób, w jaki dziewczynka to zakomunikowała – stanowczy, wykluczający, wręcz powiedziałabym choćby agresywny.
Czego ta sytuacja mogła nauczyć?
Dla dzieci to była lekcja – niekoniecznie o stawianiu granic, ale o tym, iż można coś zakomunikować w sposób, który rani albo choćby obraża innych. Ale też, iż swoje zdanie można wyrażać podniesionym głosem, nie szanując rozmówcy. Dla rodziców z kolei był to sygnał, iż nie zawsze reagujemy w odpowiedni sposób. To był moment, w którym aż prosiło się o reakcję.
Mogło paść choćby krótkie: "Rozumiem, iż chcesz bawić się sama swoimi zabawkami, ale możesz powiedzieć to spokojniej. Wszyscy zrozumiemy."
Dlaczego reakcja dorosłych jest ważna?
Plac zabaw to nie tylko przestrzeń zabawy, ale też czegoś w rodzaju "treningu społecznego". Dzieci uczą się tam, jak funkcjonować w grupie – negocjować, dzielić się, stawiać granice, ale też respektować granice innych.
Jeśli w takiej sytuacji dorośli milczą, dziecko dostaje sygnał, iż taki ton i sposób bycia jest akceptowany.
Nie chodzi więc o wymuszanie dzielenia się na siłę, ale bardziej o pokazanie dziecku, iż można swoją wolę zakomunikować spokojnym głosem, bez wykluczania innych.
Warto w takich momentach uświadomić też, iż słowa mogą wpływać na uczucia innych.
Czego ta scena nas uczy?
Jako dorośli często nie chcemy "wtrącać się" w takie sytuacje, zwłaszcza jeżeli to nie nasze dziecko. Ale milczenie też jest komunikatem. Gdyby w tamtym momencie padło choć jedno spokojne zdanie od mamy dziewczynki albo innego dorosłego, dzieci zobaczyłyby, iż można inaczej – iż wyrażanie własnych granic i potrzeb nie musi oznaczać krzyku czy wykluczania.
Żałuję, iż wtedy się nie odezwałam ani ja, ani inni rodzice. To była okazja do tego, by dać małej lekcję empatii i pokazać różne sposoby komunikacji. To mogłoby zaprocentować w przyszłości.
