Czy niemowlę trzeba kąpać codziennie? A zasypka – czy pomoże na odparzenia? Z pomocą eksperta, dr. hab. Wojciecha Feleszki, pediatry i immunologa, obalamy najpopularniejsze pielęgnacyjne mity i podpowiadamy, jak troszczyć się o skórę maluchów w sposób bezpieczny i zgodny z aktualną wiedzą medyczną.
Katarzyna Stadejek: Z czym najczęściej przychodzą do pana rodzice? Co jest dla nich wyzwaniem w kwestii pielęgnacji?
Dr hab. Wojciech Feleszko: Jeżeli chodzi o pielęgnację skóry u dzieci, to mam wrażenie, iż ludzie nie pytają już o nią lekarzy. Do mnie rodzice zgłaszają się jako do specjalisty i najczęściej przychodzą z konkretnymi problemami – trądzikiem niemowlęcym, suchą skórą, rumieniem toksycznym. Największy problem sprawia im odróżnienie, czy to, co się pojawia na skórze dziecka, jest chorobą, czy to normalne zjawisko rozwojowe.
Jakie mity dotyczące pielęgnacji przez cały czas pokutują w społeczeństwie?
Stosowanie oleju czy majonezu na ciemieniuchę – pomysłów na tę przypadłość jest bardzo dużo. Inny mit – iż noworodka trzeba wykąpać od razu po urodzeniu, bo jest pokryty mazią, a więc brudny. Kolejny to ten o konieczności pudrowania okolic pieluszkowych zasypką. jeżeli już koniecznie musimy sięgnąć po zasypkę, powinna to być formuła bez talku i nanoszona cienką warstwą na suchą skórę, bez zbrylania. Wielu ludzi smaruje niemowlęta olejami spożywczymi lub oliwą, wierząc w dobroczynne działanie tych specyfików – mają w końcu prosty skład.
Czy takie działania mogą zrobić krzywdę dziecku, czy po prostu mu nie pomogą w razie problemu?
Majonez na pewno z ciemieniuchą sobie nie poradzi. Z kolei kąpanie noworodka po urodzeniu jest po prostu niemądre, bo maź płodowa to prawdziwy skarb – zawiera naturalne antybiotyki, ceramidy, defensyny, białka antybiotykowe. To najważniesza bariera immunologiczna i lipidowa chroniaca skórę w pierwszych godzinach, samo zdrowie dla skóry dziecka. Warto trzymać maź płodową na skórze jak najdłużej, pierwsza kąpiel może się odbyć po 48 godzinach od porodu lub później. Z kolei smarowanie skóry olejami spożywczymi, zwłaszcza z orzechów, może być ryzykowne. Orzechy to silny alergen, który może przeniknąć przez skórę dziecka, zwłaszcza jeżeli jest sucha lub z problemami, i wywołać reakcję alergiczną. A niemowlęta uczulają się właśnie przez skórę. Wspomniana wyżej zasypka może podrażnić pupę dziecka, zbrylić się i powodować mikrourazy – dużo lepiej sprawdzają się kremy ochronne z cynkiem.
Czy są jakieś nagminnie popełniane błędy, których powinniśmy się wystrzegać?
Oprócz wyżej wymienionych unikajmy mycia i smarowania dziecięcej skóry kosmetykami dla dorosłych ze zbyt bogatym składem, mocnym zapachem. Im mniej składników, tym lepiej – i takie na ogół są kosmetyki przeznaczone dla dzieci. Mniej zapachu, mniej dodatków, mniej konserwantów. Dotyczy to też chusteczek jednorazowych, które bywają nasączone dużą ilością środków chemicznych. o ile mamy umyć pupę, to lepiej wodą z mydłem. Błędem są również bardzo długie i bardzo ciepłe kąpiele, które wysuszają skórę.
Czy niemowlę trzeba kąpać codziennie?
Nie. Zakładamy, iż powinno się je wykąpać 2-3 razy w tygodniu albo wtedy, kiedy jest konieczność. Trzeba pamiętać, iż kąpiel zmywa naturalną barierę ochronną skóry, a tego staramy się unikać. Ta zasada obowiązuje też przy starszych dzieciach, chociażby przedszkolakach – nie warto szorować ich codziennie od stóp do głów. Niemowlętom oczywiście codziennie myjemy twarz i fałdki, okolicę pieluszkową – podczas pielęgnacji powinniśmy oglądać skórę dziecka, czy nie pojawiają się na niej jakieś zmiany.
Dzieci ucieszą się z tej wiadomości! A czy smarowanie skóry niemowlaka po kąpieli jest konieczne?
Regularne smarowanie skóry niemowlęcia emolientem jest szczególnie ważne u dzieci z grupy ryzyka. o ile w rodzinie występują choroby skóry związane z nadmiernym przesuszeniem, na przykład łojotokowe czy atopowe zapalenie skóry, profilaktyczne stosowanie emolientów może zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby o kilkadziesiąt procent. Aktualnie największym hitem w dermatologii dziecięcej są preparaty typu „emolient plus”, czyli takie, które zawierają dodatkowo składniki przeciwzapalne lub przeciwświądowe. o ile od pierwszych tygodni życia widzimy, iż dziecko ma skórę suchą, łuszczącą się, to warto smarować ją choćby kilka razy dziennie. Wszystko zależy też od stanu skóry. Zdrowe niemowlę smarujmy tylko po kąpieli, kosmetykiem przeznaczonym dla dzieci, o dobrym, krótkim składzie. Regularna emolientoterapia, zwłaszcza u noworodków czy niemowląt, jest rzeczą dobrą i pożądaną. Oprócz tego, iż korzystne dla skóry, smarowanie ciała jest też procedurą, która wzmacnia więź z dzieckiem, działa relaksująco na malucha i stymuluje receptory dotykowe.
Na jakie problemy skórne możemy się natknąć u noworodków i niemowląt?
Po pierwsze mamy ciemieniuchę, czyli na ogół łagodny łojotok na skórze głowy lub twarzy, choć czasami potrafi przybrać patologiczne rozmiary. Ciemieniucha nie bierze się z brudu, często jest efektem działania drożdżaków z gatunku Malassezia, które naturalnie występują na skórze dziecka. Ciemieniucha może mieć różne podłoże, zarówno drożdżakowe jak i czysto łojotokowe. Gdy ją usuwamy, pojawia się na nowo. Dlatego uporczywe i cięższe przypadki mogą niekiedy wymagać leczenia np. szamponem z ketokonazolem lub specjalnymi preparatami.
Często obserwujemy trądzik niemowlęcy, który w większości przypadków ustępuje samoistnie i jest związany z przejściową regulacją hormonalną po porodzie. Wyróżniamy tzw. trądzik noworodkowy (neonatal acne), pojawiający się zwykle w pierwszym miesiącu życia, oraz trądzik niemowlęcy (infantile acne), który może utrzymywać się dłużej i czasami wymaga bliższego przyjrzenia się. Dosyć powszechne są potówki, małe krostki z białym czubkiem, pojawiające się w wyniku przegrzania dziecka. U noworodka może wystąpić także rumień, przejściowa reakcja skóry na kolonizację bakteriami. I przesuszenie, które również zdarza się dosyć często. Skóra noworodka jest bardzo cienka, delikatna i wrażliwa, do tego w macicy dziecko otoczone jest płynem owodniowym, pokryte mazią płodową. A po porodzie trafia na suche powietrze i co kilka dni jest dodatkowo kąpane. Jego skóra naturalnie się przesusza.
Kiedy warto się skonsultować ze specjalistą?
Wymienione wyżej zmiany są łagodne i charakterystyczne dla etapu noworodkowego. o ile się otwierają, sączą, podchodzą krwią, to należy udać się do lekarza. Gdy dziecko się drapie, czuje dyskomfort, a zmiany są symetryczne, pojawiają się w typowych dla AZS miejscach, jak policzki czy zgięcia łokci, to może być właśnie atopowe zapalenie skóry i warto to skonsultować. Może ono wymagać szczegółowej diagnostyki i długotrwałego leczenia. Nadmierne łuszczenie się skóry, wybroczyny, naczyniaki, które pojawiają się nagle, uporczywe odparzenia, które nie reagują na standardową terapię – takie problemy należy pokazać lekarzowi.
Gdzie szukać informacji na temat pielęgnacji i problemów skórnych?
Polecam zwłaszcza strony towarzystw naukowych, na przykład American Academy of Dermatology, European Academy of Dermatology czy Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Zawierają materiały przygotowane przez lekarzy specjalistów, dermatologów, pediatrów. Ostrożnie podchodźmy do informacji znalezionych na blogach, forach czy w social mediach, gdzie łatwo jest się natknąć na metody czy twierdzenia pozbawione naukowego uzasadnienia. Trzeba też pamiętać, iż każda skóra jest inna, a to, co znajdziemy w internecie, to zwykle informacje ogólne. Każdą wątpliwość warto skonsultować z lekarzem pediatrą lub dermatologiem dziecięcym. Porada z internetu nie zastąpi rozmowy i badania, bo w dbaniu o skórę, zarówno w pielęgnacji, jak i w diagnozie, bardzo istotny jest dotyk.
Więcej cennych informacji na temat pielęgnacji noworodków i niemowlaków znajdziecie w darmowym ebooku, który dr hab. Wojciech Feleszko stworzył razem z marką Cetaphil.
Cetaphil to marka nr 1 rekomendowana przez dermatologów do wrażliwej skóry, bezpieczna do stosowania od pierwszych dni życia twojego dziecka.
***
Artykuł powstał we współpracy z marką Cetaphil.
