Gdy Sławosz Uznański-Wiśniewski kończy swoją historyczną misję na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, w laboratoriach Uniwersytetu Jagiellońskiego powstaje urządzenie, które również ma trafić w przestrzeń kosmiczną. To teleskop HYADES – pierwszy w historii uczelni satelita naukowy, zaprojektowany do badania pochodzenia wody w Układzie Słonecznym. jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, w 2028 roku urządzenie skonstruowane przez krakowskich naukowców znajdzie się na orbicie.
HYADES (HYdrogen And DEuterium Survey) to ultrafioletowy teleskop kosmiczny, konstruowany na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ. Jego zadaniem będzie badanie proporcji wodoru i deuteru – dwóch izotopów występujących w wodzie zawartej w kometach i potencjalnie również w obiektach międzygwiezdnych. Analiza tych proporcji pozwoli odpowiedzieć na pytanie, skąd pochodzi woda na Ziemi i czy jej źródła mogą być pozaziemskie.
Jak wyjaśnia kierownik projektu, dr Michał Drahus, w ciągu ostatnich 35 lat udało się przebadać pod kątem izotopowym zaledwie 12 komet, a uzyskane wyniki były niejednoznaczne. HYADES ma zmienić tę statystykę: w ciągu trzech lat od startu teleskop przebada aż 50 obiektów, dostarczając danych na niespotykaną dotąd skalę. Możliwe będzie także obserwowanie obiektów takich jak ʻOumuamua czy Borisov – międzygwiezdnych przybyszów, których skład może ujawnić tajemnice wody pochodzącej spoza Układu Słonecznego.
Misja HYADES powstaje dzięki grantowi Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC), a jej głównym inżynierem jest prof. Piotr Orleański – dyrektor Centrum Badań Kosmicznych PAN i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jak podkreśla, podobnie jak w misji Uznańskiego-Wiśniewskiego na ISS, również w przypadku HYADES kluczową rolę odgrywa odporność elektroniki na promieniowanie kosmiczne. Komponenty satelity będą testowane w krakowskim synchrotronie SOLARIS, gdzie przy użyciu linii URANOS przeprowadzane są próby z promieniowaniem Lyman-alfa – tym samym, które teleskop będzie rejestrował na orbicie.
Obecnie realizowane są testy pierwszych elementów instrumentu. W ciągu roku ma powstać pełny prototyp laboratoryjny, a następnie wersja lotna. Start zaplanowano na 2028 rok.
